Namo Siddharta Gotama Sakyamuni Buddhaya
Namo Arya SriSaddharma Pundarika Dharmaparyaya Sutram
Upayakausalyaparivartah
atha khalu bhagavān smṛtimān saṁprajānaṁstataḥ samādhervyutthitaḥ| vyutthāya āyuṣmantaṁ śāriputramāmantrayate sma-gambhīraṁ śāriputra durdṛśaṁ duranubodhaṁ buddhajñānaṁ tathāgatairarhadbhiḥ samyaksaṁbuddhaiḥ pratibuddham, durvijñeyaṁ sarvaśrāvakapratyekabuddhaiḥ| tatkasya hetoḥ? bahubuddhakoṭīnayutaśatasahasraparyupāsitāvino hi śāriputra tathāgatā arhantaḥ samyaksaṁbuddhā bahubuddhakoṭīnayutaśatasahasracīrṇacaritāvino'nuttarāyāṁ samyaksaṁbodhau dūrānugatāḥ kṛtavīryā āścaryādbhutadharmasamanvāgatā durvijñeyadharmasamanvāgatā durvijñeyadharmānujñātāvinaḥ||
durvijñeyaṁ śāriputra saṁdhābhāṣyaṁ tathāgatānāmarhatāṁ samyaksaṁbuddhānām| tatkasya hetoḥ? svapratyayān dharmān prakāśayanti vividhopāyakauśalyajñānadarśanahetukāraṇanirdeśanārambaṇaniruktiprajñaptibhistairupāyakauśalyaistasmiṁstasmiṁllagnān sattvān pramocayitum| mahopāyakauśalyajñānadarśanaparamapāramitāprāptāḥ śāriputra tathāgatā arhantaḥ samyaksaṁbuddhāḥ| asaṅgāpratihatajñānadarśanabalavaiśāradyāveṇikendriyabalabodhyaṅgadhyānavimokṣasamādhisamāpattyadbhutadharmasamanvāgatā vividhadharmasaṁprakāśakāḥ| mahāścaryādbhutaprāptāḥ śāriputra tathāgatā arhantaḥ samyaksaṁbuddhāḥ| alaṁ śāriputra etāvadeva bhāṣituṁ bhavatu-paramāścaryaprāptāḥ śāriputra tathāgatā arhantaḥ samyaksaṁbuddhāḥ| tathāgata eva śāriputra tathāgatasya dharmān deśayet, yān dharmāṁstathāgato jānāti| sarvadharmānapi śāriputra tathāgata eva deśayati| sarvadharmānapi tathāgata eva jānāti, ye ca te dharmāḥ, yathā ca te dharmāḥ, yādṛśāśca te dharmāḥ, yallakṣaṇāśca te dharmāḥ, yatsvabhāvāśca te dharmāḥ, ye ca yathā ca yādṛśāśca yallakṣaṇāśca yatsvabhāvāśca te dharmā iti| teṣu dharmeṣu tathāgata eva pratyakṣo'parokṣaḥ||
atha khalu bhagavānetamevārthaṁ bhūyasyā mātrayā saṁdarśayamānastasyāṁ velāyāmimā gāthā abhāṣata—
aprameyā mahāvīrā loke samarumānuṣe|
na śakyaṁ sarvaśo jñātuṁ sarvasattvairvināyakāḥ||1||
balā vimokṣā ye teṣāṁ vaiśāradyāśca yādṛśāḥ|
yādṛśā buddhadharmāśca na śakyaṁ jñātu kenacit||2||
pūrve niṣevitā caryā buddhakoṭīna antike|
gambhīrā caiva sūkṣmā ca durvijñeyā sudurdṛśā||3||
tasyāṁ cīrṇāya caryāyāṁ kalpakoṭyo acintiyā|
phalaṁ me bodhimaṇḍasmin dṛṣṭaṁ yādṛśakaṁ hi tat||4||
ahaṁ ca tatprajānāmi ye cānye lokanāyakāḥ|
yathā yad yādṛśaṁ cāpi lakṣaṇaṁ cāsya yādṛśam||5||
na taddarśayituṁ śakyaṁ vyāhāro'sya na vidyate|
nāpyasau tādṛśaḥ kaścit sattvo lokasmi vidyate||6||
yasya taṁ deśayeddharma deśitaṁ cāpi jāniyāt|
anyatra bodhisattvebhyo adhimuktīya ye sthitāḥ||7||
ye cāpi te lokavidusya śrāvakāḥ
kṛtādhikārāḥ sugatānuvarṇitāḥ|
kṣīṇāsravā antimadehadhāriṇo
na teṣa viṣayo'sti jināna jñāne||8||
sa caiva sarvā iya lokadhātu
pūrṇā bhavecchārisutopamānām|
ekībhavitvāna vicintayeyuḥ
sugatasya jñānaṁ na hi śakya jānitum||9||
saceha tvaṁ sādṛśakehi paṇḍitaiḥ
pūrṇā bhaveyurdaśā pi ddiśāyo|
ye cāpi mahyaṁ imi śrāvakānye
teṣāṁ pi pūrṇā bhavi evameva||10||
ekībhavitvāna ca te'dya sarve
vicintayeyuḥ sugatasya jñānam|
na śakta sarve sahitā pi jñātuṁ
yathāprameyaṁ mama buddhajñānam||11||
pratyekabuddhāna anāsravāṇāṁ
tīkṣṇendriyāṇāntimadehadhāriṇām|
diśo daśaḥ sarva bhaveyuḥ pūrṇā
yathā naḍānāṁ vanaveṇunāṁ vā||12||
eko bhavitvāna vicintayeyu-
rmamāgradharmāṇa pradeśamātram|
kalpāna koṭīnayutānanantā-
nna tasya bhūtaṁ parijāni artham||13||
navayānasaṁprasthita bodhisattvāḥ
kṛtādhikārā bahubuddhakoṭiṣu|
suviniścitārthā bahudharmabhāṇakā-
steṣāṁ pi pūrṇā daśimā diśo bhavet||14||
naḍāna veṇūna va nityakāla-
macchidrapūrṇo bhavi sarvalokaḥ|
ekībhavitvāna vicintayeyu-
ryo dharma sākṣāt sugatena dṛṣṭaḥ||15||
anucintayitvā bahukalpakoṭyo
gaṅgā yathā vālika aprameyāḥ|
ananyacittāḥ sukhumāya prajñayā
teṣāṁ pi cāsmin viṣayo na vidyate||16||
avivartikā ye bhavi bodhisattvā
analpakā yathariva gaṅgavālikāḥ|
ananyacittāśca vicintayeyu-
steṣāṁ pi cāsmin viṣayo na vidyate||17||
gambhīra dharmā sukhumā pi buddhā
atarkikāḥ sarvi anāsravāśca|
ahaṁ ca jānāmiha yādṛśā hi te
te vā jinā loki daśaddiśāsu||18||
yaṁ śāriputro sugataḥ prabhāṣate
adhimuktisaṁpanna bhavāhi tatra|
ananyathāvādi jino maharṣī
cireṇa pī bhāṣati uttamārtham||19||
āmantrayāmī imi sarvaśrāvakān
pratyekabodhāya ca ye'bhiprasthitāḥ|
saṁsthāpitā ye maya nirvṛtīya
saṁmokṣitā duḥkhaparaṁparātaḥ||20||
upāyakauśalya mametadagraṁ
bhāṣāmi dharmaṁ bahu yena loke|
tahiṁ tahiṁ lagna pramocayāmi
trīṇī ca yānānyupadarśayāmi||21||
atha khalu ye tatra parṣatsaṁnipāte mahāśrāvakā ājñātakauṇḍinyapramukhā arhantaḥ kṣīṇāsravā dvādaśa vaśībhūtaśatāni ye cānye śrāvakayānikā bhikṣubhikṣuṇyupāsakopāsikā ye ca pratyekabuddhayānasaṁprasthitāḥ, teṣāṁ sarveṣāmetadabhavat-ko nu hetuḥ kiṁ kāraṇaṁ yad bhagavānadhimātramupāyakauśalyaṁ tathāgatānāṁ saṁvarṇayati? gambhīraścāyaṁ mayā dharmo'bhisaṁbuddha iti saṁvarṇayati? durvijñeyaśca sarvaśrāvakapratyekabuddhairiti saṁvarṇayati? yathā tāvad bhagavatā ekaiva vimuktirākhyātā, vayamapi buddhadharmāṇāṁ lābhino nirvāṇaprāptāḥ| asya ca vayaṁ bhagavato bhāṣitasyārtha na jānīmaḥ||
atha khalvāyuṣmān śāriputrastāsāṁ catasṛṇāṁ parṣadāṁ vicikitsākathaṁkathāṁ viditvā cetasaiva cetaḥparivitarkamājñāya ātmanā ca dharmasaṁśayaprāptastasyāṁ velāyāṁ bhagavantametadavocat-ko bhagavan hetuḥ, kaḥ pratyayo yad bhagavānadhimātraṁ punaḥ punastathāgatānāmupāyakauśalyajñānadarśanadharmadeśanāṁ saṁvarṇayati-gambhīraśca me dharmo'bhisaṁbuddha iti| durvijñeyaṁ ca saṁghābhāṣyamiti punaḥ punaḥ saṁvarṇayati| na ca me bhagavato'ntikādevaṁrūpo dharmaparyāyaḥ śrutapūrvaḥ| imāśca bhagavaṁścatasraḥ parṣado vicikitsākathaṁkathāprāptāḥ| tatsādhu bhagavānnirdiśatu yatsaṁghāya tathāgato gambhīrasya tathāgatadharmasya punaḥ punaḥ saṁvarṇanāṁ karoti||
atha khalvāyuṣmān śāriputrastasyāṁ velāyāmimā gāthā abhāṣata–
cirasyādya narāditya īdṛśīṁ kurute kathām|
balā vimokṣā dhyānāśca aprameyā mi sparśitāḥ||22||
bodhimaṇḍaṁ ca kīrtesi pṛcchakaste na vidyate|
saṁdhābhāṣyaṁ ca kīrtesi na ca tvāṁ kaści pṛcchati||23||
apṛcchito vyāharasi caryāṁ varṇesi cātmanaḥ|
jñānādhigama kīrtesi gambhīraṁ ca prabhāṣase||24||
adyeme saṁśayaprāptā vaśībhūtā anāsravāḥ|
nirvāṇaṁ prasthitā ye ca kimetad bhāṣate jinaḥ||25||
pratyekabodhiṁ prārthentā bhikṣuṇyo bhikṣavastathā|
devā nāgāśca yakṣāśca gandharvāśca mahoragāḥ||26||
samālapanto anyonyaṁ prekṣante dvipadottamam|
kathaṁkathī vicintentā vyākuruṣva mahāmune||27||
yāvantaḥ śrāvakāḥ santi sugatasyeha sarvaśaḥ|
ahamatra pāramīprāpto nirdiṣṭaḥ paramarṣiṇā||28||
mamāpi saṁśayo hyatra svake sthāne narottama|
kiṁ niṣṭhā mama nirvāṇe atha caryā mi darśitā||29||
pramuñca ghoṣaṁ varadundubhisvarā
udāharasvā yatha eṣa dharmaḥ|
ime sthitā putra jinasya aurasā
vyavalokayantaśca kṛtāñjalī jinam||30||
devāśca nāgāśca sayakṣarākṣasāḥ
koṭīsahasrā yatha gaṅgavālikāḥ|
ye cāpi prārthenti samagrabodhiṁ
sahasraśītiḥ paripūrṇa ye sthitāḥ||31||
rājāna ye mahipati cakravartino
ye āgatāḥ kṣetrasahasrakoṭibhiḥ|
kṛtāñjalī sarvi sagauravāḥ sthitāḥ
kathaṁ nu caryāṁ paripūrayema||32||
evamukte bhagavānāyuṣmantaṁ śāriputrametadavocat-alaṁ śāriputra| kimanenārthena bhāṣitena? tatkasya hetoḥ?utrasiṣyati śāriputra ayaṁ sadevako loko'sminnarthe vyākriyamāṇe| dvaitīyakamapyāyuṣmān śāriputro bhagavantamadhyeṣate sma-bhāṣatāṁ bhagavān, bhāṣatāṁ sugata etamevārtham| tatkasya hetoḥ? santi bhagavaṁstasyāṁ parṣadi bahūni prāṇiśatāni bahūni prāṇisahasrāṇi bahūni prāṇiśatasahasrāṇi bahūni prāṇikoṭīnayutaśatasahasrāṇi pūrvabuddhadarśāvīni prajñāvanti, yāni bhagavato bhāṣitaṁ śraddhāsyanti pratīyiṣyanti udgrahīṣyanti||
atha khalvāyuṣmān śāriputro bhagavantamanayā gāthayādhyabhāṣata—
vispaṣṭu bhāṣasva jināna uttamā
santīha parṣāya sahasra prāṇinām|
śrāddhāḥ prasannāḥ sugate sagauravā
jñāsyanti ye dharmamudāhṛtaṁ te||33||
atha khalu bhagavān dvaitīyakamapyāyuṣmantaṁ śāriputrametadavocat-alaṁ śāriputra anenārthena prakāśitena| utrasiṣyati śāriputra ayaṁ sadevako loko'sminnarthe vyākriyamāṇe| abhimānaprāptāśca bhikṣavo mahāprapātaṁ prapatiṣyanti||
atha khalu bhagavāṁstasyāṁ velāyāmimāṁ gāthāmabhāṣata—
alaṁ hi dharmeṇiha bhāṣitena
sūkṣmaṁ idaṁ jñānamatarkikaṁ ca|
abhimānaprāptā bahu santi bālā
nirdiṣṭadharmasmi kṣipe ajānakāḥ||34||
traitīyakamapyāyuṣmān śāriputro bhagavantamadhyeṣate sma-bhāṣatāṁ bhagavān, bhāṣatāṁ sugata etamevārtham| mādṛśānāṁ bhagavanniha parṣadi bahūni prāṇiśatāni saṁvidyante, anyāni ca bhagavan bahūni prāṇiśatāni bahūni prāṇisahasrāṇi bahūni prāṇiśatasahasrāṇi bahūni prāṇikoṭīnayutaśatasahasrāṇi, yāni bhagavatā pūrvabhaveṣu paripācitāni, tāni bhagavato bhāṣitaṁ śraddhāsyanti pratīyiṣyanti udgahīṣyanti| teṣāṁ tadbhabhaviṣyati dīrgharātramarthāya hitāya sukhāyeti||
atha khalvāyuṣmān śāriputrastasyāṁ velāyāmimā gāthā abhāṣata—
bhāṣasva dharmaṁ dvipadānamuttamā
ahaṁ tvāmadhyeṣami jyeṣṭhaputraḥ|
santīha prāṇīna sahasrakoṭayo
ye śraddadhāsyanti te dharma bhāṣitam||35||
ye ca tvayā pūrvabhaveṣu nityaṁ
paripācitāḥ sattva sudīrgharātram|
kṛtāñjalī te pi sthitātra sarve
ye śraddadhāsyanti tavaita dharmam||36||
asmādṛśā dvādaśime śatāśca
ye cāpi te prasthita agrabodhaye|
tān paśyamānaḥ sugataḥ prabhāṣatāṁ
teṣāṁ ca harṣaṁ paramaṁ janetu||37||
atha khalu bhagavāṁstraitīyakamapyāyuṣmataḥ śāriputrasyādhyeṣaṇāṁ viditvā āyuṣmantaṁ śāriputrametadavocat-yadidānīṁ tvaṁ śāriputra yāvatraitīyakamapi tathāgatamadhyeṣase| evamadhyeṣamāṇaṁ tvāṁ śāriputra kiṁ vakṣyāmi ? tena hi śāriputra śṛṇu, sādhu ca suṣṭhu ca manasi kuru| bhāṣiṣye'haṁ te||
samanantarabhāṣitā ceyaṁ bhagavatā vāk, atha khalu tataḥ parṣada ābhimānikānāṁ bhikṣūṇāṁ bhikṣuṇīnāmupāsakānāmupāsikānāṁ pañcamātrāṇi sahasrāṇyutthāya āsanebhyo bhagavataḥ pādau śirasābhivanditvā tataḥ parṣado'pakrāmanti sma, yathāpīdamabhimānākuśalamūlena aprāpte prāptasaṁjñino'nadhigate'dhigatasaṁjñinaḥ| te ātmānaṁ savraṇaṁ jñātvā tataḥ parṣado'pakrāntāḥ| bhagavāṁśca tūṣṇīṁbhāvenādhivāsayati sma||
atha khalu bhagavānāyuṣmantaṁ śāriputramāmantrayate sma-nippalāvā me śāriputra parṣat apagataphalguḥ śraddhāsāre pratiṣṭhitā| sādhu śāriputra eteṣāmābhimānikānāmato'pakramaṇam| tena hi śāriputra bhāṣiṣye etamartham| sādhu bhagavannityāyuṣmān śāriputro bhagavataḥ pratyaśrauṣīt||
bhagavānetadavocat-kadācit karhicicchāriputra tathāgata evaṁrūpāṁ dharmadeśanāṁ kathayati| tadyathāpi nāma śāriputra udumbarapuṣpaṁ kadācit karhicit saṁdṛśyate, evameva śāriputra tathāgato'pi kadācit karhicit evaṁrūpāṁ dharmadeśanāṁ kathayati| śraddadhata me śāriputra, bhūtavādyahamasmi, tathāvādyahamasmi, ananyathāvādyahamasmi| durbodhyaṁ śāriputra tathāgatasya saṁdhābhāṣyam| tatkasya hetoḥ? nānāniruktinirdeśābhilāpanirdeśanairmayā śāriputra vividhairupāyakauśalyaśatasahasrairdharmaḥ saṁprakāśitaḥ| atarko'tarkāvacarastathāgatavijñeyaḥ śāriputra saddharmaḥ| tatkasya hetoḥ? ekakṛtyena śāriputra ekakaraṇīyena tathāgato'rhan samyaksaṁbuddho loka utpadyate mahākṛtyena mahākaraṇīyena| katamaṁ ca śāriputra tathāgatasya ekakṛtyamekakaraṇīyaṁ mahākṛtyaṁ mahākaraṇīyaṁ yena kṛtyena tathāgato'rhan samyaksaṁbuddho loka utpadyate? yadidaṁ tathāgatajñānadarśanasamādāpanahetunimittaṁ sattvānāṁ tathāgato'rhan samyaksaṁbuddho loka utpadyate| tathāgatajñānadarśanasaṁdarśanahetunimittaṁ sattvānāṁ tathāgato'rhan samyaksaṁbuddho loka utpadyate| tathāgatajñānadarśanāvatāraṇahetunimittaṁ sattvānāṁ tathāgato'rhan samyaksaṁbuddho loka utpadyate| tathāgatajñānapratibodhanahetunimittaṁ sattvānāṁ tathāgato'rhan samyaksaṁbuddho loka utpadyate| tathāgatajñānadarśanamārgāvatāraṇahetunimittaṁ sattvānāṁ tathāgato'rhan samyaksaṁbuddho loka utpadyate|
idaṁ tacchāriputra tathāgatasya ekakṛtyamekakaraṇīyaṁ mahākṛtyaṁ mahākaraṇīyamekaprayojanaṁ loke prādurbhāvāya| iti hi śāriputra yattathāgatasya ekakṛtyamekakaraṇīyaṁ mahākṛtyaṁ mahākaraṇīyam, tattathāgataḥ karoti| tatkasya hetoḥ? tathāgatajñānadarśanasamādāpaka evāhaṁ śāriputra, tathāgatajñānadarśanasaṁdarśaka evāhaṁ śāriputra, tathāgatajñānadarśanāvatāraka evāhaṁ śāriputra, tathāgatajñānadarśanapratibodhaka evāhaṁ śāriputra, tathāgatajñānadarśanamārgāvatāraka evāhaṁ śāriputra| ekamevāhaṁ śāriputra yānamārabhya sattvānāṁ dharma deśayāmi yadidaṁ buddhayānam| na kiṁcicchāriputra dvitīyaṁ vā tṛtīyaṁ vā yānaṁ saṁvidyate| sarvatraiṣā śāriputra dharmatā daśadigloke| tatkasya hetoḥ? ye'pi tu śāriputra atīta'dhvanyabhūvan daśasu dikṣvaprameyeṣvasaṁkhyeyeṣu lokadhātuṣu tathāgatā arhantaḥ samyaksaṁbuddhā bahujanahitāya bahujanasukhāya lokānukampāyai mahato janakāyasyārthāya hitāya sukhāya devānāṁ ca manuṣyāṇāṁ ca| ye nānābhinirhāranirdeśavividhahetukāraṇanidarśanārambaṇaniruktyupāyakauśalyairnānādhimuktānāṁ sattvānāṁ nānādhātvāśayānāmāśayaṁ viditvā dharmaṁ deśitavantaḥ| te'pi sarve śāriputra buddhā bhagavanta ekameva yānamārabhya sattvānāṁ dharmaṁ deśitavantaḥ, yadidaṁ buddhayānaṁ sarvajñatāparyavasānam, yadidaṁ tathāgatajñānadarśanasamādāpanameva sattvānāṁ tathāgatajñānadarśanasaṁdarśanameva tathāgatajñānadarśanāvatāraṇameva tathāgatajñānadarśanapratibodhanameva tathāgatajñānadarśanamārgāvatāraṇameva sattvānāṁ dharmaṁ deśitavantaḥ| yairapi śāriputra sattvaisteṣāmatītānāṁ tathāgatānāmarhatāṁ samyaksaṁbuddhānāmantikāt saddharmaḥ śrutaḥ, te'pi sarve'nuttarāyāḥ samyaksaṁbodherlābhino'bhūvan||
ye'pi te śāriputra anāgate'dhvani bhaviṣyanti daśasu dikṣvaprameyeṣvasaṁkhyeyeṣu lokadhātuṣu tathāgatā arhantaḥ samyaksaṁbuddhā bahujanahitāya bahujanasukhāya lokānukampāyai mahato janakāyasyārthāya hitāya sukhāya devānāṁ ca manuṣyāṇāṁ ca, ye ca nānābhirnihāranirdeśavividhahetukāraṇanidarśanārambaṇaniruktyupāyakauśalyairnānādhimuktānāṁ sattvānāṁ nānādhātvāśayānāmāśayaṁ viditvā dharmaṁ deśayiṣyanti, te'pi sarve śāriputra buddhā bhagavanta ekameva yānamārabhya sattvānāṁ dharmaṁ deśayiṣyanti yadidaṁ buddhayānaṁ sarvajñatāparyavasānam, yadidaṁ tathāgatajñānadarśanasamādāpanameva sattvānāṁ tathāgatajñānadarśanasaṁdarśanameva tathāgatajñānadarśanāvatāraṇameva tathāgatajñānadarśanapratibodhanameva tathāgatajñānadarśanamārgāvatāraṇameva sattvānāṁ dharmaṁ deśayiṣyanti| ye'pi te śāriputra sattvāsteṣāmanāgatānāṁ tathāgatānāmarhatāṁ samyaksaṁbuddhānāmantikāt taṁ dharmaṁ śroṣyanti, te'pi sarve'nuttarāyāḥ samyaksaṁbodherlābhino bhaviṣyanti||
ye'pi te śāriputra etarhi pratyutpanne'dhvani daśasu dikṣvaprameyeṣvasaṁkhyeyeṣu lokadhātuṣu tathāgatā arhantaḥ samyaksaṁbuddhāstiṣṭhanti ghriyante yāpayanti, dharmaṁ ca deśayanti bahujanahitāya bahujanahitāya lokānukampāyai mahato janakāyasyārthāya hitāya sukhāya devānāṁ ca manuṣyāṇāṁ ca, ye nānābhinirhāranirdeśavividhahetukāraṇanidarśanārambaṇaniruktyupāyakauśalyairnānādhimuktānāṁ sattvānāṁ nānādhātvāśayānāmāśayaṁ viditvā dharmaṁ deśayanti, te'pi sarve śāriputra buddhā bhagavanta ekameva yānamārabhya sattvānāṁ dharmaṁ deśayanti yadidaṁ buddhayānaṁ sarvajñatāparyavasānam, yadidaṁ tathāgatajñānadarśanasamādāpanameva sattvānāṁ tathāgatajñānadarśanasaṁdarśanameva tathāgatajñānadarśanāvatāraṇameva tathāgatajñānadarśanapratibodhanameva tathāgatajñānadarśanamārgāvatāraṇameva sattvānāṁ dharmaṁ deśayanti| ye'pi te śāriputra sattvāsteṣāṁ pratyutpannānāṁ tathāgatānāmarhatāṁ samyaksaṁbuddhānāmantikāt taṁ dharmaṁ śṛṇvanti, te'pi sarve'nuttarāyāḥ samyaksaṁbodherlābhino bhaviṣyanti||
ahamapi śāriputra etarhi tathāgato'rhan samyaksaṁbuddho bahujanahitāya bahujanasukhāya lokānukampāyai mahato janakāyasyārthāya hitāya sukhāya devānāṁ ca manuṣyāṇāṁ ca nānābhinirhāranirdeśavividhahetukāraṇanidarśanārambaṇaniruktyupāyakauśalyairnānādhimuktānāṁ sattvānāṁ nānādhātvāśayānāmāśayaṁ viditvā dharmaṁ deśayāmi| ahamapi śāriputra ekameva yānamārabhya sattvānāṁ dharmaṁ deśayāmi yadidaṁ buddhayānaṁ sarvajñatāparyavasānam, yadidaṁ tathāgatajñānadarśanasamādāpanameva sattvānāṁ tathāgatajñānadarśanasaṁdarśanameva tathāgatajñānadarśanāvatāraṇameva tathāgatajñānadarśanapratibodhanameva tathāgatajñānadarśanamārgāvatāraṇameva sattvānāṁ dharmaṁ deśayāmi| ye'pi te śāriputra sattvā etarhi mamemaṁ dharmaṁ śṛṇvanti, te'pi sarve'nuttarāyāḥ samyaksaṁbodherlābhino bhaviṣyanti| tadanenāpi śāriputra paryāyeṇa evaṁ veditavyaṁ yathā nāsti dvitīyasya yānasya kvaciddaśasu dikṣu loke prajñaptiḥ, kutaḥ punastṛtīyasya||
api tu khalu punaḥ śāriputra yadā tathāgatā arhantaḥ samyaksaṁbuddhā kalpakaṣāye votpadyante sattvakaṣāye vā kleśakaṣāye vā dṛṣṭikaṣāye vā āyuṣkaṣāye votpadyante| evaṁrūpeṣu śāriputra kalpasaṁkṣobhakaṣāyeṣu bahusattveṣu lubdheṣvalpakuśalamūleṣu tadā śāriputra tathāgatā arhantaḥ samyaksaṁbuddhā upāyakauśalyena tadevaikaṁ buddhayānaṁ triyānanirdeśena nirdiśanti| tatra śāriputra ye śrāvakā arhantaḥ pratyekabuddhā vā imāṁ kriyāṁ tathāgatasya buddhayānasamādapanāṁ na śṛṇvanti nāvataranti nāvabudhyanti, na te śāriputra tathāgatasya śrāvakā veditavyāḥ, nāpyarhanto nāpi pratyekabuddhā veditavyāḥ| api tu khalu punaḥ śāriputra yaḥ kaścid bhikṣurvā bhikṣuṇī vā arhattvaṁ pratijānīyāt, anuttarāyāṁ samyaksaṁbodhau praṇidhānamaparigṛhya ucchinno'smi buddhayānāditi vadet, etāvanme samucchrayasya paścimakaṁ parinirvāṇaṁ vadet, ābhimānikaṁ taṁ śāriputra prajānīyāḥ| tatkasya hetoḥ? asthānametacchāriputra anavakāśo yadbhikṣurarhan kṣīṇāsravaḥ saṁmukhībhūte tathāgate imaṁḥ dharmaṁ śrutvā na śraddadhyāt sthāpayitvā parinirvṛtasya tathāgatasya| tatkasya hetoḥ? na hi śāriputra śrāvakāstasmin kāle tasmin samaye parinirvṛte tathāgate eteṣāmevaṁrūpāṇāṁ sūtrāntānāṁ dhārakā vā deśakā vā bhaviṣyanti| anyeṣu punaḥ śāriputra tathāgateṣvarhatsu samyaksaṁbuddheṣu niḥsaṁśayā bhaviṣyanti| imeṣu buddhadharmeṣu śraddadhādhvaṁ me śāriputra pattīyata avakalpayata| na hi śāriputra tathāgatānāṁ mṛṣāvādaḥ saṁvidyate| ekamevedaṁ śāriputra yānaṁ yadidaṁ buddhayānam||
atha khalu bhagavānetamevārthaṁ bhūyasyā mātrayā saṁdarśayamānastasyāṁ velāyāmimā gāthā abhāṣata—
athābhimānaprāptā ye bhikṣubhikṣuṇyupāsakāḥ|
upāsikāśca aśrāddhāḥ sahasrāḥ pañcanūnakāḥ||38||
apaśyanta imaṁ doṣaṁ chidraśikṣāsamanvitāḥ|
vraṇāṁśca parirakṣantaḥ prakrāntā bālabuddhayaḥ||39||
parṣatkaṣāyatāṁ jñātvā lokanātho'dhivāsayi|
tatteṣāṁ kuśalaṁ nāsti śṛṇuyurdharma ye imam||40||
śuddhā ca niṣpalāvā ca susthitā pariṣanmama|
phalguvyapagatā sarvā sārā ceyaṁ pratiṣṭhitā||41||
śṛṇohi me śārisutā yathaiṣa
saṁbuddha dharmaḥ puruṣottamehi|
yathā ca buddhāḥ kathayanti nāyakā
upāyakauśalyaśatairanekaiḥ||42||
yathāśayaṁ jāniya te cariṁ ca
nānādhimuktāniha prāṇakoṭinām|
citrāṇi karmāṇi viditva teṣāṁ
purākṛtaṁ yatkuśalaṁ ca tehi||43||
nānāniruktīhi ca kāraṇehi
saṁprāpayāmī ima teṣa prāṇinām|
hetūhi dṛṣṭāntaśatehi cāhaṁ
tathā tathā toṣayi sarvasattvān||44||
sūtrāṇi bhāṣāmi tathaiva gāthā
itivṛttakaṁ jātakamadbhutaṁ ca|
nidāna aupamyaśataiśca citrai-
rgeyaṁ ca bhāṣāmi tathopadeśān||45||